Blog: Even uw aandacht! Voor aandacht

Barbara van der Steen & Aart Goedhart

Het begrip ‘aandacht’ neemt de laatste jaren in aantrekkelijkheid toe. Veel mensen zoeken meer contact, nabijheid, creativiteit en een diepere betekenis. En in een drukker wordende wereld met veel afleidingen vraagt focus en aandacht steeds meer een bewuste keuze. In de top 10 van zelfhulpboeken worden handreikingen gedaan die gaan over onthaasten, mindful leven, aandacht voor het ‘hier en nu’ en het waarderen van de ‘kleine dingen in het leven’. Ook de App-stores bieden een baaierd aan aandachtige apps, met namen als Buddhify, Calm en Serenity. Zelfs de marketeer kan niet achterblijven, zo maakt volgens Ikea ‘Aandacht alles mooier’ en heeft Aegon het ‘Aandacht-gesprek’. ‘Aandacht’ lijkt ‘hot’!?

Wat maakt een begrip als dit opeens zo aantrekkelijk? Het heeft te maken met het tijdsgewricht waarin we leven. Een tijd die zich kenmerkt door fluïditeit omdat oude hiërarchieën en kaders weg lijken te vallen . De complexiteit van zowel het type vraagstukken als de verschillende vormen van samenwerking neemt in veel sectoren toe. Er wordt meer gevraagd om samenwerking over de grenzen van kennisgebieden heen. Of het nu om maatschappelijke vraagstukken of over de ontwikkeling van producten en diensten gaat: steeds vaker worden de ‘ketens’ of ‘werkvelden’ erbij betrokken.

Ieder zijn eigen beeld

Parallel daarmee handelen mensen ook vanuit ‘vloeiender’ wordende opvattingen en overtuigingen, bijvoorbeeld over hoe hun samenwerkingen horen te gaan. Want waarom zou je een ICT-bedrijf ook niet runnen als ware het een hipster koffiebarretje? En waarom zou een projectmanager niet ook werken als de ‘producer’ van een TV-programma?
Ieder werkend mens bouwt zo op diverse plekken zowel goede als slechte ervaringen op en ontwikkelt daarmee zeer persoonlijke ‘pakketjes’ uitgangspunten. Ieder ontwikkelt zo zijn eigen ‘design’ : principes over hoe een ideale samenwerking verloopt. En daar waar deze principes nog niet zo lang geleden liepen langs de kaders en normen van een professie of bedrijf, worden die ‘designs’ of ontwerp-principes steeds meer individueel gevormd en daardoor diverser.

Om goed samen te werken in deze tijd is ‘aandacht’ daarom een sleutelbegrip. Voor managers en professionals die zich bezighouden met leren, ontwikkelen en veranderen betekent dit dat het minder gaat om de nadruk op de aanpak en die uitrollen. Meer en meer draait het om het ‘proces’, de dynamiek van en tussen de mensen een hun zoektocht ‘hoe zich te verhouden tot de nieuwe vragen en hun bijdrage daaraan’. En dat wordt alleen onderzoekbaar met aandacht. Want hoe je beweging brengt is in werkelijk elke situatie anders. En dat vraagt ‘aandacht’ voor ‘aandacht’.

Aandacht is…

Want werken met aandacht roept ook gelijk nieuwe spanningsvelden op – het is, om met een term van René ten Bos te spreken – een ‘gestisch’ begrip . Hij stelt dat we in een zeer resultaatgerichte samenleving leven waarbij het niet-doelgerichte, het niet-intentionele uit het oog verloren is. Veel komt voort uit een ‘te beredeneren’ rationaliteit. Terwijl aandacht voortkomt uit een stemming, een behoefte of een emotie. Het is ‘niet-intentioneel’, wat betekent dan dat het geen doel-middelrationaliteit kent.

Aandacht is. Punt. Er is bij aandacht geen ‘…om …te…’ in de buurt. ‘Aandacht bieden om het ziekteverzuim te verlagen’ is een heleboel, maar het is geen aandacht. Werken met aandacht vraagt dat je niet zoekt naar de 10 stappen naar succes, maar juist blijft kijken naar de subtiele, menselijke, kwetsbare en ook grillige kant van de dynamiek tussen en binnen mensen. En daar zullen we nooit helemaal vat op zullen krijgen. Laat staan ‘grip’. Gelukkig maar.

Meer weten?

Ben je nieuwsgierig geworden? Het Tijdschrift voor Ontwikkeling en Organisatie (TvOO) heeft ons gevraagd een bijdrage te schrijven over Aandacht in de praktijk. Deze blog is een voorpublicatie met een eerste tipje van de sluier. In december 2019 komt deze TvOO uit met een special over dit boeiende en ook vaak ongrijpbare thema.

Wil je zelf de ‘kunde’ verder ontwikkelen? Begin oktober start de 9e groep van de leergang Proceskunde, Werken met Aandacht bij de FCE. Op 28 juni is er een proeverij om 14.00u in Utrecht. Meer info en aanmelden kan hier.

Barbara van der Steen en Aart Goedhart zijn kerndocenten van deze leergang en auteurs van het boek ‘Proceskunde, een pleidooi voor werken met Aandacht’ (2016). Vanuit dit gedachtegoed hebben zij Wenders.nu, ‘ontwikkel, vernieuw en beweeg vrij’ opgericht. Zij begeleiden organisaties en teams bij processen die vastlopen. Zij zijn tevens mede-auteur van ‘Imperfecte Adviseur, persoonlijk verhalen over het werk’ (2017).

Bronnen: 

• Baart, A. (2011), Etudes in presentie. Den Haag: Boom|Lemma
• Bauman, Z. (2007), Vloeibare tijden, leven in een eeuw van onzekerheid. Klement Uitgeverij.
• Bos, R., ten, (2003), Rationele Engelen. Boom: Amsterdam.
• Bos, R., ten, (2011), Stilte, Geste, Stem. Boom, Amsterdam.
• Davies, W. (2016), The Happiness Industry, Verso Books.
• Goedhart, A. & Van der Steen, B. (2016), Proceskunde, een pleidooi voor werken met aandacht. K&S Publishers, Utrecht.
• Hoorn, M. van (2007), Aandacht, bron van verbinding. Assen: Van Gorcum Jacobs, G. e.a. (2008). Goed werk, verkenningen van normatieve professionalisering. Humanistics University Press.
• Purser, R. (2019), McMindfulness, Watkins Media.